Handgemaakte zepen, of ze nu met een koud proces zijn gemaakt, gesmolten en gegoten, of van natuurlijke plantaardige ingrediënten zijn gemaakt, worden bewonderd om hun creativiteit, authenticiteit en kleine producties. Maar ondanks hun ambachtelijke karakter worden deze producten in de Europese Unie wettelijk gezien als cosmetica en moeten ze aan dezelfde strenge veiligheidseisen voldoen als industrieel geproduceerde goederen.
Dat betekent dat elke handgemaakte zeep, hoe simpel het recept ook is, een Cosmetic Product Safety Report (CPSR) en de juiste microbiologische tests nodig heeft om te garanderen dat het veilig is voor consumenten. In deze blog kijken we waarom handgemaakte zeep onder de EU-cosmeticaregels valt, welke veiligheidsdocumentatie nodig is en hoe verschillende soorten zeepbases unieke overwegingen met zich meebrengen op het gebied van naleving.
Het belang van veiligheid voor kleine hoeveelheden en handgemaakte zeep
De laatste tijd is handgemaakte zeep super populair geworden, vooral bij mensen die houden van milieuvriendelijke, ambachtelijke en natuurlijke verzorgingsproducten. Hoewel kleine producenten vaak de nadruk leggen op transparantie, inventiviteit en vakmanschap, bestaat er soms een misvatting dat ‘natuurlijk’ hetzelfde is als ‘veilig’. In werkelijkheid valt handgemaakte zeep, of deze nu is gemaakt met natuurlijke plantaardige ingrediënten, gietzeep basis of koude processen, onder dezelfde regelgeving als massaal geproduceerde cosmetica in de EU. Dit betekent dat ze, om legaal te mogen worden verkocht, moeten voldoen aan dezelfde normen voor veiligheidsdocumentatie, testen en naleving.
Door hun hoge pH-waarde zijn koudgeperste zepen over het algemeen stabieler, maar er zijn nog steeds veiligheidsrisico’s. Zepen met ingrediënten op waterbasis, zoals melk, honing, aloë vera of botanische extracten, kunnen gevoelig zijn voor microbiële groei, wat kan leiden tot bederf en een gevaar voor de consument. Ondanks hun gemak bevatten gietzeep basissen vaak bevochtigingsmiddelen die vocht vasthouden, wat de groei van micro-organismen kan bevorderen als er niet genoeg conserveermiddelen zijn. Ondanks hun ogenschijnlijke eenvoud kunnen zelfs natuurlijke of minimaal bewerkte zeepblokken plantaardige ingrediënten bevatten die, indien niet correct behandeld, na verloop van tijd kunnen afbreken of microbiële besmetting kunnen veroorzaken.
Daarom is het belangrijk om de regels te volgen als je op een verantwoorde manier zeep maakt, vooral als het gaat om het Cosmetic Product Safety Report (CPSR) en microbiologische tests. Door deze regels te begrijpen en te volgen, voldoen ambachtelijke producenten niet alleen aan hun wettelijke verplichtingen, maar verbeteren ze ook hun reputatie, beschermen ze hun klanten en bouwen ze een duurzaam bedrijf op dat met vertrouwen kan groeien op de EU-markt.
Inzicht in de EU-cosmeticaregeling
Definitie van zeep als cosmetisch product volgens Verordening (EG) nr. 1223/2009
Volgens Verordening (EG) nr. 1223/2009 wordt zeep wettelijk beschouwd als een cosmetisch product als het op de markt wordt gebracht voor het reinigen of verfraaien van de huid. Deze definitie omvat vrijwel alle koudgeperste, gietzeep en natuurlijke handgemaakte zeep blokken die bedoeld zijn voor persoonlijke verzorging. Sommige kleinschalige producenten denken ten onrechte dat traditionele zeep bereidingsmethoden hen vrijstellen van de regelgeving, maar de wet maakt geen onderscheid tussen ambachtelijke en industriële productie. Als het product bedoeld is voor persoonlijk gebruik op de huid, valt het onder dezelfde regelgeving als lotions, shampoos of crèmes.
Deze classificatie heeft belangrijke gevolgen. Ze verplichten zeepmakers om veiligheidsbeoordelingen uit te voeren, documentatie bij te houden en te voldoen aan etiketteringsvoorschriften. Of ze nu op een lokale markt, online of via winkels verkopen, naleving zorgt ervoor dat consumenten producten krijgen die niet alleen prettig in het gebruik zijn, maar ook veilig. De erkenning van handgemaakte zeep als cosmetisch product onder EU-wetgeving vormt de basis voor alle verdere naleving maatregelen.
Soorten zeep en specifieke veiligheidsoverwegingen
Koudgeperste zeep: hoge pH-waarde en microbiële resistentie; moeten ze worden getest?
Veel mensen beschouwen koudgeperste zeep als de meest ‘traditionele’ manier om zeep te maken. Deze zeep heeft een natuurlijke hoge pH-waarde (meestal tussen 9 en 10) die minder bevorderlijk is voor de groei van micro-organismen door de verzeping van oliën en natriumhydroxide. Veel zeepfabrikanten denken dat ze vanwege hun natuurlijke microbiële resistentie zijn vrijgesteld van aanvullende tests. Zeep met een hoge pH-waarde is weliswaar stabieler dan cosmetica op waterbasis, maar dat betekent niet dat ze immuun zijn voor microbiologische tests of CPSR.
Het microbiologische risico neemt drastisch toe wanneer koudgeperste zeep ingrediënten bevat zoals geitenmelk, aloë vera of honing. Deze biologische ingrediënten kunnen de houdbaarheid van de zeep verkorten en de weerstand tegen microbiële groei verminderen. Daarom moeten toxicologische profielen van alle ingrediënten, een motivering voor het pH-bereik en de resultaten van microbiologische tests in gevallen waarin waterrijke ingrediënten aanwezig zijn, worden opgenomen in een CPSR voor koudgeperste zeep. Tests bieden documentatie die de naleving ondersteunt en de veiligheid voor de consument aantoont, zelfs in gevallen waarin het risico op besmetting laag is.
gietzeep: toegevoegde ingrediënten, formuleringen op waterbasis en microbiologische tests
Gietzeep maakt gebruik van vooraf vervaardigde basisingrediënten die vaak glycerine en andere bevochtigingsmiddelen bevatten, die water aantrekken en vasthouden. Dit maakt ze bijzonder gevoelig voor microbiële groei, vooral wanneer ambachtelijke zeepmakers botanische ingrediënten, geurstoffen of exfolianten toevoegen. Omdat gietbasisingrediënten waterrijk zijn, hebben ze conserveermiddelen en strikte hygiëne tijdens de productie nodig. Zonder adequate voorzorgsmaatregelen kan deze zeep snel microbiële besmetting ontwikkelen, waardoor de houdbaarheid wordt verkort en de veiligheid in het gedrang komt.
Microbiologische tests zijn daarom erg belangrijk voor gietzeep formules. Challenge-tests, microbiële limiettests en stabiliteitsstudies laten zien of conserveermiddelen werken en of de zeep bestand is tegen gebruik in de praktijk. In het CPSR moeten veiligheidsbeoordelaars aangeven waarom ze voor een bepaald conserveermiddel systeem hebben gekozen en beoordelen hoe toegevoegde ingrediënten de microbiële stabiliteit beïnvloeden. Voor ambachtelijke zeepmakers betekent dit dat ze een balans moeten vinden tussen creativiteit en naleving van de regels, zodat hun producten aantrekkelijk en veilig blijven.
Natuurlijke/ongeraffineerde zeep: plantaardige ingrediënten, watergehalte en behoefte aan conserveermiddelen
Consumenten die om het milieu geven, zijn grote fans van natuurlijke of minimaal bewerkte zeep. Deze zeep heeft een uniek karakter, omdat ze vaak ongeraffineerde oliën, klei, plantaardige ingrediënten of etherische oliën bevat. Deze ingrediënten kunnen echter problemen opleveren. Ongeraffineerde oliën kunnen bijvoorbeeld sneller afbreken dan geraffineerde oliën en plantaardige ingrediënten kunnen microbiële besmetting uit hun natuurlijke habitat bevatten.
Vooral zeep met verse plantenextracten of water infusies loopt risico.
Microbiologische tests zijn superbelangrijk voor natuurlijke zeep om te zorgen dat verontreinigingen binnen de grenzen blijven. Stabiliteitsgegevens moeten ook in het CPSR worden opgenomen om aan te tonen dat de veiligheid van het product na verloop van tijd niet in gevaar komt door deze natuurlijke ingrediënten. Hoewel regelgevende instanties dezelfde mate van veiligheidsgarantie eisen als voor synthetische formules, hechten consumenten veel waarde aan de authenticiteit van natuurlijke zeep. Daarom moeten ambachtelijke producenten een evenwicht vinden tussen het behoud van de authenticiteit van hun producten en het naleven van strenge veiligheidsvoorschriften.
Microbiologische tests en CPSR-documentatie
Wanneer is een conserveermiddel systeem nodig en hoe moet het worden getest?
Niet alle handgemaakte zeep heeft een conserveermiddel systeem nodig. Koudgeperste zeep zonder toevoegingen op waterbasis heeft dit waarschijnlijk niet nodig, omdat de hoge pH-waarde voldoende bescherming biedt tegen micro-organismen. Zeep die water, verse plantaardige ingrediënten of glycerine bevat, kan echter wel een conserveermiddel nodig hebben om veilig te blijven. Veiligheidsbeoordelaars bepalen dit per geval bij het opstellen van het CPSR.
Testen controleren of een conserveermiddel systeem effectief is. Bij challenge-tests worden opzettelijk microben in een product gebracht om te zien of deze in de loop van de tijd onder controle blijven, terwijl microbiële limiettests de verontreiniging in afgewerkte batches onderzoeken. Voor zeepmakers bieden deze tests het bewijs dat hun producten gedurende de houdbaarheid en onder normale gebruiksomstandigheden veilig blijven. Door de resultaten op te nemen in het PIF wordt de naleving versterkt en worden consumenten beschermd.
Geschikte tests: challenge-test, microbiologisch, stabiliteit
De drie belangrijkste categorieën tests die relevant zijn voor handgemaakte zeep zijn:
- Challenge-tests: evalueren de effectiviteit van het conserveermiddel systeem.
- Microbiologische tests: controleren eindproducten op besmetting.
- Stabiliteitstests: controleren hoe het product zich in de loop van de tijd houdt qua uiterlijk, geur, pH en veiligheid.
Elke test draagt bij aan een uitgebreid veiligheidsprofiel. Voor koudgeperste zeep kunnen stabiliteitstests zich richten op de pH-consistentie op lange termijn. Voor gietzeep of natuurlijke zeepblokken zijn microbiële tests extra belangrijk. Door deze tests te combineren, kunnen ambachtelijke zeepmakers een sterke documentatie opbouwen voor hun CPSR en PIF, waarmee ze aantonen dat hun zeep voldoet aan de EU-veiligheidsnormen.
Samenstellen van veiligheidsbeoordeling en PIF-documentatie voor handgemaakte zeep
Voor kleine producenten is het verzamelen van documentatie vaak het moeilijkste deel. De PIF zet alle relevante gegevens op een rij, zoals recepten, etiketten en testresultaten, terwijl het CPSR de officiële veiligheidsevaluatie geeft. Beide documenten moeten door de overheid kunnen worden gecontroleerd.
Dit betekent dat je leveranciersgegevens moet bijhouden, elke batch moet documenteren en testresultaten moet ordenen voor presentatie. Een goed voorbereide PIF staat garant voor professionaliteit en transparantie, ook al lijkt het misschien een administratieve last. Door aan te tonen dat hun producten aan de wet voldoen, helpt het zeepfabrikanten ook om dure verstoringen zoals terugroepacties of boetes te voorkomen.
Praktische stappen voor ambachtelijke zeepmakers
Samenwerken met gekwalificeerde veiligheidsbeoordelaars voor CPSR
Een van de meest effectieve manieren voor kleinschalige producenten om aan de regels te voldoen, is door samen te werken met gekwalificeerde veiligheidsbeoordelaars. Deze professionals stellen het CPSR samen, beoordelen formules en bepalen welke tests nodig zijn. Voor ambachtslieden bespaart samenwerking met experts tijd en zorgt het voor nauwkeurigheid, zodat ze zich kunnen concentreren op creativiteit en tegelijkertijd aan de wettelijke normen voldoen.
Administratie: batch logboeken, gegevens van leveranciers, testresultaten
Een goede administratie is essentieel voor naleving. Zeepmakers moeten batch logboeken bijhouden met productiedata, formules en eventuele afwijkingen van standaardprocedures. Gegevens van leveranciers moeten worden geregistreerd om de traceerbaarheid van grondstoffen te garanderen, terwijl testresultaten moeten worden opgeslagen als onderdeel van het PIF. Deze systematische aanpak helpt niet alleen bij naleving, maar verbetert ook de kwaliteitscontrole en zorgt voor consistentie tussen producten.
Etikettering en claims: zorgen voor transparantie en naleving
Etiketten moeten voldoen aan de EU-vereisten, waaronder ingrediëntenlijsten, gegevens van de verantwoordelijke persoon, batchnummers en houdbaarheid informatie. Claims zoals ‘natuurlijk’, ‘biologisch’ of ‘geschikt voor de gevoelige huid’ moeten worden onderbouwd met gegevens in het PIF. Misleidende of ongefundeerde claims zijn verboden en kunnen leiden tot regelgevende maatregelen.
Door te focussen op nauwkeurige en transparante etikettering bouwen ambachtelijke producenten vertrouwen op bij consumenten en voldoen ze aan de naleving verplichtingen.
FAQ: veelgestelde vragen voor producenten van CP-, gietzeep en natuurlijke zeep
V1. Is microbiologisch onderzoek altijd nodig voor koudgeperste zeep?
Dat is niet altijd het geval. De hoge pH-waarde zorgt voor een natuurlijke weerstand tegen micro-organismen als er geen toevoegingen op waterbasis worden gebruikt. Eventuele extra vloeistoffen of plantaardige ingrediënten verhogen de testvereisten.
V2. Waarom is een CPSR nodig voor handgemaakte zeep?
Omdat een CPSR nodig is om de veiligheid van alle cosmetica die in de EU wordt verkocht aan te tonen, ongeacht de productieschaal. Dit garandeert naleving van Verordening 1223/2009 en bescherming van de consument.
V3. Hoe werken conserveermiddelen in handgemaakte zeep?
In formules die veel glycerine of water bevatten, beschermen conserveermiddelen tegen microbiële besmetting. Een veiligheidsexpert moet op basis van het specifieke recept bepalen of ze nodig zijn.
V4. Hoe lang moet het product informatiebestand (PIF) worden bewaard?
Om de verantwoordingsplicht en traceerbaarheid te garanderen, moet het PIF gedurende tien jaar na het in de handel brengen van de laatste partij van een product worden bijgewerkt.
V5. Mag ik zeep verkopen op een buurtmarkt zonder PIF of CPSR?
Nee. De EU-wetgeving moet worden nageleefd, ongeacht waar of hoe de zeep wordt verkocht. Kunstenaars lopen het risico op financiële en juridische gevolgen wanneer ze zonder CPSR en PIF verkopen.
Conclusie & hoe YouWish kan helpen
Handgemaakte zeep, of het nu gaat om koudgeperste, gesmolten en gegoten of natuurlijke zeep, is geliefd omdat het creativiteit, authenticiteit en individualiteit uitstraalt. Maar net als grote cosmeticaproducten vallen ze ook onder strenge EU-cosmeticaregels. Dit betekent dat CPSR- en microbiologische tests niet alleen maar formaliteiten zijn, maar essentieel zijn voor het beschermen van de gezondheid van consumenten en het opbouwen van vertrouwen in je merk. Door EU-verordening 1223/2009 te volgen en elke stap in je PIF duidelijk bij te houden, kunnen zeepmakers hun producten met een gerust hart verkopen zonder risico op juridische of reputatieschade.
Bij YouWish leveren we niet alleen ingrediënten, maar begeleiden we je ook bij het maken van veilige, conforme en hoogwaardige zeep. Van het aanbieden van de juiste etherische oliën en natuurlijke basisingrediënten tot het delen van informatiebronnen die je helpen CPSR, testen en etikettering te begrijpen, zorgen we ervoor dat je zeepsmaak avontuur zowel inspirerend als zorgeloos verloopt.
Wil je je handgemaakte zeep naar een hoger niveau tillen? Bekijk ons assortiment zeepbenodigdheden en etherische oliën bij YouWish en ontdek hoe we je kunnen helpen, van creatie tot naleving van de regels.
